Bij het zoeken naar verklaringen voor het uiterst trage herstel van de wereldeconomie komt steeds vaker het argument van de groeiende maatschappelijke ongelijkheid ter tafel. Het gaat er dan vooral om, dat in de Westerse landen de economische en sociale positie van de middenklasse steeds meer wordt uitgehold. Dat zorgt voor veel onzekerheid en onrust onder de leden van wat nog niet zolang de ruggengraat van de samenleving heette. Het is de Franse econoom Thomas Piketty, die het thema van de ongelijkheid alweer in 2013 op de politieke agenda zette met zijn boek Le Capital au XXIe Siècle!
De groeiend onzekerheid en onrust kan echter zeer kwalijke gevolgen hebben. Zo kwalijk zelfs, dat ongelijkheid een thema is op het Davos Economic World Forum. Daar vieren de elites uit alle hoeken van de wereld hun jaarlijks feestje. Die elites lijken zich echt zorgen te gaan maken. De verliezers binnen de huidige economische orde hebben immers stemrecht. Dat is nog steeds zo in de huidige Westerse democratieën. De ‘verliezers’ van vandaag kunnen hun stemrecht gebruiken om protest aan te tekenen door hun stem te geven aan de populisten van vandaag, zoals Geert Wilders, Marie Le Pen, maar zeer zeker ook Donald Trump.
Met hun proteststem willen ze de elites melden, dat zij voor hen hebben afgedaan. Die elites hebben immers hun zorgen genegeerd en niet zelden die zorgen gecreëerd. De rechtse elites propageerden de liberalisatie van de arbeidsmarkten als onderdeel van de globalisering. Ze waren en zijn aanhangers van de maximalisering van de aandeelhouderswaarde en van de afbraak van sociale voorzieningen. Ze propageerden ook nog massale immigratie als bron van goedkope arbeidskrachten. De linkse elites propageerden ook massa immigratie, evenals multiculturalisme, secularisatie en zaken als het homohuwelijk.
In het nastreven van hun doelen zijn elites van beide politieke en sociaaleconomische vleugels steeds verder af komen te staan van hun traditionele achterban. Ze hebben zich verheven tot een superelite die ongestoord zijn eigen gang wil gaan en die volop wil genieten van de financiële voordelen die het neoliberalisme hen biedt. Dan gaat het om de voordelen van technische innovatie, liberalisering van de handel en het financieel systeem, maar ook van de immigratie. Hun gewin is echter volledig ten koste gegaan van wat nu de verliezers genoemd worden. Al decennia stijgt het reële inkomen van grote groepen in de Westerse wereld niet meer. De wrevel over deze trend neemt toe en begint ongemakkelijk grote en massale vormen aan te nemen. Ook linkse elites zijn onderdeel van die wrevel, omdat ze voortdurend hun cultureel en maatschappelijk waardepatroon aan de ‘verliezer ‘ willen opleggen.
En dus kan het gebeuren, dat Donald Trump en zijn Europese tegenvoeters steeds meer aanhang winnen. Ze zijn economisch protectionistisch en ze verzetten zich tegen massa-immigratie. Dankzij hun groei in aantal kunnen de aanhangers van de Trumps van deze wereld een harde boodschap via het stemhokje aan de zittende elites brengen. De huidige liberale wereldorde is niet meer de gewenste wereld en dankzij het stemrecht kunnen de verliezers deze economische orde laten kapseizen. Een omverwerping van de economische orde kan even gemakkelijk het einde van de Westerse democratie betekenen. Liberale economische orde en liberale democratie zijn immers nauw aan elkaar verbonden. Sterker nog, dankzij de liberale democratie heeft de liberale economie gefloreerd. Een negeren van de huidige zorgen van de ‘verliezers’ door de elites kan catastrofale gevolgen hebben. Het kan ook catastrofale gevolgen hebben voor de elites zelf als genegeerde onlustgevoelens uiteindelijk omslaan in regelrechte afkeer en revolutie. Wie wind zaait, zal storm oogsten, is een waarheid die vergeten lijkt.