In november van 2014 startte OPEC onder de dwingende leiding van Saoedi Arabië een prijzenoorlog. Ondanks een overvloed aan olie verlaagde het oligopolie de prijzen niet. De bedoeling was tweevoudig. Door de prijzen te laten zweven wenste OPEC zijn marktaandeel te beschermen. In de 2e plaats wilde OPEC de opverende Amerikaanse olieproductie deels uitschakelen. De prijs per vat moest zo laag worden, dat het eenvoudigweg te duur was om schalieolie op te pompen. Dat effect zou bereikt worden, als de olieprijs tot onder $ 70 per vat zou zakken.
Lang heeft het er naar uitgezien, dat de gok van OPEC verkeerd zou uitpakken. In juli van 2014 dook de prijs van een vat West Texas Intermediate (WTI) onder $ 100 per vat. In het najaar begon de prijs aan een glijvlucht richting $ 50. Ondanks de scherpe prijsdaling ging het aantal boorplatforms amper of niet omlaag. In april van 2015 bereikte de productie zelfs een recordhoogte van 9,6 miljoen vaten per dag volgens het Amerikaanse Energy Information Administration (EIA). Voor die topproductie waren twee goede verklaringen. In de eerste plaats bleken de Amerikanen in staat de productiekosten versneld omlaag te brengen naar een niveau in de buurt van $ 50 per vat. In de tweede plaats werken nagenoeg alle schaliemaatschappijen met veel geleend geld. Juist toen de olie scherp in prijs daalde, voerden ze hun productie op om zo toch hun kredieten te kunnen afbetalen. Bovendien bleken investeerders lang bereid om de nodige liquiditeiten op te hoesten.
De bereidheid van die investeerders is de afgelopen maanden geleidelijk afgenomen en die neiging is nog versterkt nu de olieprijs structureel beneden een niveau van $ 50 lijkt te liggen. Dat heeft het voor veel kleinere oliemaatschappijen moeilijk gemaakt om te blijven boren en om nieuwe putten te slaan. De cijfers zijn veelzeggend. In het eerste kwartaal van 2015 konden oliemaatschappijen nog $ 9,1 miljard uit de obligatiemarkt halen, in het 2de kwartaal was dat zelfs een bedrag van $ 10,3 miljard, maar in juli en augustus samen was dat nog maar $ 1,7 miljard. Daardoor begint de productie langzaam te verminderen. Het eerder genoemde EIA schat dat in 2016 de productie 400 000 vaten lager zal liggen dan de piek in april 2015.
Bij het huidig prijsniveau blijven de vooruitzichten voor de schalie-industrie in de Verenigde Staten slecht. Het ziet er naar uit, dat banken de financiële teugels op korte termijn nog verder gaan aanhalen. Ze bepalen de omvang van de kredietverlening op basis van de geschatte waarde van de olie- en gasreserves. Daarbij gebruiken ze de futuresmarkt als referentiekader. En juist op de futuresmarkt zijn de prijzen sinds april van dit jaar scherp gedaald. De prijs voor een vat olie voor levering in december 2016 is $ 13 gedaald van $ 63 naar $ 50. Zo’n prijsdaling doet de waardering van olie- en gasvoorraden geen goed.
Mensen in de olie-industrie vrezen, dat bij ongewijzigde omstandigheden de kredietbasis van de schaliebedrijven wel eens 40% kleiner kan zijn. Een dergelijke krimp van de kredietverlening heeft grote consequenties voor de investeringsplannen van betrokken bedrijven. Veel van die plannen zullen in de ijskast gaan. Veel bedrijven zullen noodgedwongen meer aandacht moeten besteden aan het op orde brengen van hun balans. Dat betekent dat investeringsuitgaven in overeenstemming worden gebracht met de cashflow. Het is wachten op betere tijden voordat het aantal boorplatforms weer gaat groeien.
Is hiermee OPEC als winnaar uit de bus gekomen? Wellicht, maar het ziet er toch uit als een Pyrrusoverwinning. Zelfs het steenrijke Saoedi Arabië moest nog niet zolang geleden de obligatiemarkten op om de tekorten aan olie-inkomsten te compenseren.