Het gaat al weer jaren niet goed met de groei van de economie. Sinds de financiële crisis van 2008 lijkt de groei in het westen structureel op een lager niveau beland. De Amerikaanse econoom Larry Summers spreekt van secular stagnation. De economische groei is voor een lange periode in een lagere versnelling terecht gekomen. Tegenstanders van deze visie claimen dat de lagere groei slechts tijdelijk zal blijken, omdat het aantal technologische doorbraken bijna niet meer bij te benen is.
Deze optimisten hebben duidelijk een punt, maar volgens Robert Gordon, auteur van The Rise and Fall of American Growth, is niet elke uitvinding even baanbrekend. In zijn boek onderzoekt Gordon de ontwikkelingsgang van het economisch leven in de VS tussen 1870 en 1970 en de daaropvolgende vertraging van de economische groei. Zijn conclusie is dat groei beslist niet onvermijdelijk is en evenmin evenwichtig. Het huidig tijdsgewricht is er een van teleurstellende traagheid. De oorzaak is niet het ontbreken van innovatie, maar veeleer de beperkte effecten van al die innovaties en technologische doorbraken.
Volgen Gordon kenmerkt de periode na 1890 zich door een consistente en gestage groei van de productiviteit per hoofd van de bevolking in de Verenigde Staten. Vooral de periode tussen 1920 – 1970 was er een van grote dynamiek. Bijna een halve eeuw lang groeide de productiviteit met bijna 3% per jaar. Die snelle groei was volgens Gordon vooral te danken aan een innovatie explosie na 1870, die in de jaren na 1920 massaal in de praktijk toegepast werd. Wat te denken van de grootschalige oliewinning, de elektriciteit, de opmars van de chemische industrie, maar ook waterleiding en riolering. Al deze uitvindingen en innovaties gaven de stoot tot een eindeloze reeks nieuwe producten en diensten zoals elektrisch licht, de telefoon, de radio, de koelkast, de wasmachine, de auto, het vliegtuig en nog veel meer. Al die nieuwe producten en diensten veranderden het leven van alle dag grondig al was het maar door een versnelde urbanisatie. Al die nieuwe producten en diensten hadden grote impact op het onderwijs. De nieuwe economie vroeg om steeds meer handjes, die ook nog goed opgeleid waren.
In vergelijking met de periode tussen 1920 – 1970 lijken de veranderingen in de jaren daarna minimaal. Natuurlijk trad er weer een duidelijke versnelling van de groei op in de jaren 1994 – 2004. Dat had veel, zo niet alles, te maken met de snelle opgang van het Internet. Maar volgens Gordon zijn de positieve effecten van het Internet alweer weggeëbd.
Natuurlijk is het altijd mogelijk dat er verkeerd gemeten wordt. Dat de feitelijke groei hoger ligt dan er statistisch gemeten wordt. Het duurt immers een tijdje voordat de effecten van nieuwe producten en diensten in de statistieken terug te vinden zijn. Zelfs al we daarvoor corrigeren verandert er volgens Gordon weinig aan het hierboven geschetste beeld. Hij erkent overigens wel dat de ontwikkeling van het bruto binnenlands product geen goede maatstaf is voor het meten van de levenstandaard in een land. Zaken als centrale verwarming, voedselveiligheid, aanbod van kwalitatief hoogwaardige producten en levensverwachting laten zich maar moeilijk in statistieken vangen.
Het neemt volgens de hoogleraar allemaal niet weg, dat de groei van het BBP vertraagt. De oorzaak daarvan is dat de innovatie tekortschiet in reikwijdte. De innovaties van vandaag hebben geen wereldschokkende gevolgen meer. Het gevolg daarvan is weer dat steeds minder mensen profiteren van de positieve gevolgen van de hedendaagse innovaties. Dat is terug te zien aan de ontwikkeling van de reële inkomens in de VS en daarbuiten. Feitelijk staat de inkomensontwikkeling voor grote groepen burgers al decennia stil. Slecht een kleine toplaag profiteert daadwerkelijk. De gevolgen van die scheef gelopen inkomensontwikkeling zien we vandaag de dag in de vorm van politiek sterk gepolariseerde samenlevingen.
In zijn boek maakt Robert Gordon korte metten met de veelgehoorde opvatting dat we in een tijdperk leven van een ongeëvenaarde economische vooruitgang. De geschiedenis leert anders. Hij gelooft echter evenmin in de idee, dat we als samenleving aan de vooravond staan van een massale vernietiging van banen en werkgelegenheid. Dat is zijns inziens niet mogelijk vanwege de trage technologische ontwikkeling, maar ook omdat een groot deel van de moderne economie immuun is voor een snelle stijging van de productiviteit. In 2014 ging tweederde van de bestedingen in de VS op aan diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg en persoonlijke verzorging. Volgens Gordon is het niet erg aannemelijk, dat in sectoren als onderwijs en gezondheidszorg massaal banenverlies te verwachten is. Een grote verbetering van de productiviteit in die sectoren is amper te verwachten. Het groeiend gewicht van deze dienstensectoren in zijn geheel is mede debet aan de vertraging van de economische groei, aldus Gordon.
De sombere boodschap van Robert Gordon is dat dat een groei van de welvaart en levensstandaard allesbehalve vanzelfsprekend is. Het idee dat ‘structurele hervormingen’ voldoende zijn om de huidige stagnatie te doorbreken is eveneens vals. Natuurlijk moet de overheid innovatie en technologie stimuleren, maar het is geen vanzelfsprekendheid dat de dynamiek van het midden van de 20ste eeuw als vanzelf terugkeert. We leven met andere woorden in moeilijke tijden!
Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.